در ستایش شرم/ خاطره خدشه به اطلاع رسانی رسمی در سالگرد ماجرای هواپیمای اوکراینی
تاریخ انتشار: ۱۸ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۴۷۳۷۵۰
عصر ایران؛ مهرداد خدیر- در سالگرد فاجعه سقوط هواپیمای اوکراینی در ۱۸ دی ۱۳۹۸ و مرگ اندوهبار و دلخراش ۱۶۷ مسافر و ۹ خدمه به جنبههای مختلف میتوان پرداخت و به برخی هم شاید نتوان.
به لحاظ رسانهای اما اتفاق ویژهای رخ داد که شاید در تاریخ مطبوعات ایران بیسابقه باشد و در رسانههای دنیا نیز پرشمار نیست.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
به سرعت اما طبیعی بودن قضیه در معرض سوال قرار گرفت و سرانجام در اطلاعیه صبح شنبه ۲۱ دی ۱۳۹۸ستاد کل نیروهای مسلح به این خطا اذعان و تصریح شد که به خاطر اصابت موشک در تشخیص نادرست شیء پرنده بوده و در حالی که در بخش خبری صبح رادیو در حال خواندن اطلاعیه بودند روزنامه کیهان شنبه همچنان بر روایت سه روز قبل اصرار داشت و این که موشکی در کار نبوده است.
اتفاق ویژه رسانهای این بود که روز بعد دستکم دو روزنامۀ چاپ تهران در تیتر اول خود به خاطر ارایۀ تحلیل و اعتماد و استناد به گزارشهای رسمی دربارۀ علت سقوط هواپیمای اوکراینی، از واژۀ «شرم» استفاده کردند و بقیه هم پوزش خواستند و ابراز تاسف کردند.
به بیان دیگر رسانهها از این که طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از سقوط به جای کشف واقعیت روایت رسمی اولیه را به خورد مردم داده بودند پوزش خواستند. هر چند اکنون و با تغییر فضای سیاسی و یکدست شدن حاکمیت این پرسش شکل میگیرد که آیا در حال و هوای فعلی هم این امکان وجود داشت که آن اطلاعیه صادر شود یا اصرار شبانه رییس جمهوری وقت (حسن روحانی) نقش اصلی را در صدور اطلاعیه داشته است؟
نظر قطعی نمیتوان داد چون اتفاق مشابه در دولت فعلی رخ نداده تا ببینیم نحوه مواجهه چگونه میتوانست باشد اما نقش او را نمیتوان نادیده انگاشت که واقعیت را بر مصلحت ترجیح داد یا مصلحت را اعلام واقعیت دانست.
روزنامۀ همشهری که ارگان شورا و شهرداری با نگاه کاملا متفاوت و مغایر امروز بود با فونت درشت و تمام صفحه تیتر زد: «شرمساری». در توضیح این تیتر هم نوشت: «همشهری از بُهت اجتماعی و سوگ عمومی نسبت به پذیرش اشتباه و تأخیر در اعلام خبر دلیل سقوط هواپیمای اوکراینی گزارش میدهد».
روزنامۀ فرهیختگان هم که مثل امروز متفاوت بود این تیتر درشت را بر صفحۀ نخست خود نشاند: «شرمندۀ ایران».
محمد جواد ظریف وزیر وقت امور خارجه هم در حساب اینستاگرام خود از واژۀ «شرم» استفاده کرد و نوشت: «در این تراژدی تاریخی باید شرمسارِ ایران و شرمسارِ شهروندان بود که مردم بر همه چیز مقدماند.» بهارۀ آروین عضو شورای شهر(قبلی) تهران هم نوشته است: «به سهم خودم شرمندۀ شما هستم.»
همان گونه که اشاره شد این ابراز «شرم» به خاطر اعتماد به منابع رسمی و اعلام دلیل «نقص فنی» به جای «اصابت موشک» و احتمالاً انتشار تحلیل و گزارش مبتنی بر آن است.
نویسنده این سطور نیز ۴ سال قبل به جای چند و چون ماجرا که از پرده برون افتاده بود به مقوله «شرم» پرداخت و نوشت:
«در تعریف سنتی، شرم، همان خجالت است و احساس سرافکندگی در برابر خدا یا مردم و از ترس همین احساس بوده که رعایت واقعی یا متظاهرانۀ دیگرنمایانۀ هنجارهای اخلاقی تجویز میشده است.
تعریف مدرن شرم اما با تعریف سنتی آن متفاوت است و یکی از بهترین کتاب ها در توضیح این تفاوت، کتاب «در ستایش شرم» نوشتۀ «حسن قاضی مرادی» است. در تعریف مدرن اما شرم، نوعی خودانگیختگی درونی فرد است. نویسنده در این کتاب میخواهد بگوید ما ایرانیان یا خودمان را ندیده ایم و اگر هم دیدهایم در آینۀ دیگران بوده است و نگاه راستین به خودمان نداشتهایم.
شرم رسانهها یا صاحب منصبان به خاطر همین است. خود را در آیینۀ روایت رسمی دیدن و اعتماد کردن به جای آن که رسانه باید خود را ببیند و به منابع مستقل، اتکا کند. چون منبع رسمی ممکن است معطوف به قدرت و مصلحت باشد اما روزنامه نگار باید به دنبال کشف حقیقت باشد.
در کتاب «در ستایش شرم» هم البته شرمساری و خجالت از هم تفکیک نشده و «شرم» را مدرن دانسته و نه «شرمساری» را.
مارک تواین میگوید: «انسان، تنها حیوانی است که سرخ میشود و به این سرخ شدن نیاز دارد.» از این روست که می توان رنگ شرم را رنگ سرخ دانست.
مدرن ترین تعریف «شرم» اما از آنِ «کارل مارکس» است: « شرم، نوعی خشم به خویشتن است».
نویسندۀ «درستایش شرم» معتقد است: « چون، خشم به خویشتن نداشته ایم به نقد خویشتن نپرداخته ایم اما حس شرم هم نداشته ایم.»
و چه گواهی بالاتر از شعر ناصر خسرو:
نه باک داشتم که همی عمر شد به باد
نه شرم داشتم که ضمیری خطا شدم
در اخلاق دینی به جای «حس شرم»، حس گناه است و در اخلاق عرفانی به جای حس شرم، حس حیاست. در شرم، طرف، مستقل و فعال و خودآگاه است و در خجلت یا خجالت اما وابسته و منفعل است.
حال به جان کلام این نوشته می رسم. این که دو رسانۀ عمومی یکی متعلق به شهرداری تهران و دیگری به دانشگاه آزاد اسلامی از واژۀ «شرم» استفاده می کنند، فراتر از بحث خجالت و یک نقطۀ عطف به حساب می آید.
قصد نویسندۀ «در ستایش شرم»، آسیب شناسی اجتماعی است و این که اگر حس شرم باشد، به جای مقصر شناختن دیگری، بر خود خشم می گیری و اکنون آن دسته از رسانههای ایرانی که در این 72 ساعت به جای تکاپوی کشف حقیقت روایت های دروغین را بازنشر و بر اساس آن تحلیل منتشر کردند بر خود خشم گرفته اند و این یادآور همان نکته ای است که در کتاب آمده است: شرم یعنی رهایی از نابالغیِ ناشی از تقصیر خویشتن. واکنش بدن، «تب» است و واکنش روان: شرم.
کوتاه این که خشم گرفتن باید حاصل خود انگیختگی باشد. این خود انگیختگی میتواند به فردیت و هویت و ترک نابالغی و رشد بینجامد و از این رو اعلام شرم را میتوان ورود به نوعی بلوغ رسانهای دانست.
متفکری هم می گوید تا شرم نباشد، نمی توانی به سمت جلو، خیز برداری و بجهی.»
یادداشت ۴ سال قبل با جمله بالا به پایان رسید ولی حدس میزنم در ذهن شما این پرسش شکل گرفته که آیا بعد از آن شرم به جلو خیز برداشتیم و جهیدیم؟!
کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: صدور رای پرونده هواپیمای اوکراینی: 13 سال حبس برای متهم ردیف اول علیزاده طباطبایی ، وکیل خانوادههای قربانیان هواپیمای اوکراینی : متهم ردیف اول پرونده هواپیمای اوکراینی آزاد شده / شکایت مشمول مرور زمان شدهمنبع: عصر ایران
کلیدواژه: هواپیمای اوکراینی سقوط هواپیما هواپیمای اوکراینی ستایش شرم
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۴۷۳۷۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
انتقاد از اطلاع رسانی تعطیلی مدارس وادارات خوزستان/همه سرکار بودند
آفتابنیوز :
کارگروه اضطرار آلودگی هوای خوزستان ساعت حوالی هفت صبح بود که از راههای مختلف مثل صدا و سیما و فضای مجازی اعلام کرد که مدارس شهرستانهای اهواز، کارون، باوی و حمیدیه تعطیل اعلام شده و ادارات در این شهرستانها با تأخیر ۲ ساعته آغاز میشود.
برای نمونه مدیریت بحران استانداری خوزستان ساعت ۷:۰۲ امروز خبر تعطیلی مدارس و تأخیر در آغاز فعالیت ادارات را روی کانال خود منتشر کرده بود و سایر نهادهای مسئول بعد از این ساعت اقدام به اطلاع رسانی کردند که این امر باعث شد دانش آموزان و کارمندان متوجه این تعطیلی نشوند.
این در حالی است که اغلب دانش آموزان بدون اطلاع از این تعطیلی به مدارس رفته بودند و دچار نوعی سردرگمی شده بودند. همچنین اغلب سرویسها هم برگشته بودند و اقدام به برگرداندن دانش آموزانی که به مدرسه رفته بودند، نکردند. از سوی دیگر دانش آموزانی که به مدرسه رفته بودند به علت استنشاق گرد و خاک شدید موجود در هوا به نوعی عوارض گرد و خاک اثر خود را بر سلامتی آنها گذاشته بود.
از سوی دیگر اعلام شد که ادارات با ۲ ساعت تأخیر آغاز میشود که اغلب و شاید همه کارمندان وقتی خبر را شنیدید که پشت میز کار خود بودند. حتی شعب بانکی استان که باید فعالیتهای خود را ساعت ۷:۳۰ آغاز میکردند نیز با نوعی سردرگمی مواجه شدند و برخی از شعب در این زمان فعال و برخی دیگر فعال نبود و مردم و مراجعه کنندگان از همه جا بی خبر نیز دچار سردرگمی پشت درهای بسته برخی شعب بانکهای استانی شدند.
این برای اولین بار نیست که اطلاع رسانی تعطیلی ادارات و مدارس با تأخیر آغاز میشود و این نشان میدهد، فرآیند تصمیم گیری برای تعطیلی ادارات و مدارس در استان خوزستان معیوب بوده و باید در این زمینه تجدید نظر اساسی صورت گرفت؛ اینکه با این همه پیشرفت فناوری هواشناسی در جهان، هنوز امکان پیش بینی برخاستن گرد و غبار و شدت آن قابل پیش بینی نیست، قابل توجیه نیست.
منبع: خبرگزاری مهر